Circulaire economie toegepast op technische installaties

Vanuit de installatietechniek betekent een circulaire denkwijze een radicaal andere denkwijze. Vanuit de markt is er al veel aandacht voor circulaire bouwmaterialen, maar over circulaire gebouwinstallaties is nu nog wat minder bekend. Gebouwen zullen de komende jaren veel comfortabeler, veiliger én energiezuiniger moeten worden. Om dit te realiseren krijgen gebouwinstallaties steeds meer een leidende rol in de bouwsector.

De Dutch Green Building Council heeft benoemd dat installaties en circulariteit aan het “daten” zijn, maar dat een “huwelijk” cruciaal is voor een circulaire economie. De focus bij installaties ligt op een energieneutrale bouw, waar de innovatie door techniek absoluut aan bijdraagt. Installaties hebben echter ook een steeds groter aandeel (tot 50%) in de milieu-impact van een (nieuw) gebouw, dus is het tijd om ook meer inzichten te verzamelen. Samenwerking is key voor de hele keten, zodat ook de installatietechniek omarmd kan worden in de circulaire bouw economie. Technische Unie spreekt over een “ontdekkingsreis” waarbij voor de installatiesector de circulaire economie een vrij nieuw terrein is dat nog maar pas wordt ontgonnen. Het Rijk wil in 2050 dat de bouw en techniek volledig circulair ingericht zijn. Je kunt dat wel vergelijken met de energietransitie. Met de vervanging van cv-ketels door warmtepompen is die transitie al een stap verder dan de circulaire economie. 

Het Copernicus Institute, het research institute for sustainable development and innovation, heeft 10 niveaus van circulariteit (10 R’s) benoemd: Refuse: weigeren / voorkomen van gebruik, Reduce: verminderen van gebruik, Redesign: circulair herontwerpen, Re-use: product hergebruik, Repair: onderhoud en reparatie, Refurbish: product opknappen, Remanufacture: nieuw product van tweedehands, Re-purpose: hergebruik product, maar dan anders, Recycle: verwerking en hergebruik materialen en Recover: energieterugwinning.

De voornaamste elementen die aan bod komen bij toetsing aan circulariteit van installaties zijn: verlichting, elektriciteit, verwarming, klimaatregeling, waterbehandeling, ventilatie, sanitair, brand, liften, warmtekrachtkoppeling regelingen en perslucht buitenschillen van het gebouw.

Materiaalpaspoort voor de installatietechniek

Om de circulaire economie te versnellen is het gebruik van materialen-/gebouwen paspoorten onmisbaar. Steeds meer bedrijven en opdrachtgevers omarmen de paspoorten voor gebouwen. In het algemeen gaat het documenteren hiervan goed, maar het onderdeel voor de installaties blijkt vaak nog een uitdaging. Gemiddeld genomen is de milieu-impact van installaties goed voor ongeveer 35% van het totale gebouw. Tel daarbij op dat we steeds meer techniek inzetten om ons comfortabeler te voelen en de impact wordt nog groter. Daarbij is een extra factor dat de techniek in een gebouw vaak vervangen wordt voordat het gebouw aan het einde van de levensduur is. Dit brengt extra materiaalgebruik en transportbewegingen en energieverbruik met zich mee. Het is cruciaal om een installatie advies te ontwerpen voor de lange termijn en slimme duurzame keuzes te maken.

Voor de technische installaties ontbreekt vaak de juiste, gedetailleerde informatie. Enerzijds omdat de markt deze informatie niet altijd gevraagd heeft, anderzijds omdat de schakels in de keten, waarin het technische model doorgegeven wordt, nog niet goed op elkaar aansluiten. Daar komt bij dat in het proces vaak nog geen uniform taalgebruik wordt toegepast. Installaties als geheel bestaan vaak uit statische materialen en mechanische (en meestal hybride) installatieonderdelen. Denk simpelweg aan kanaalwerk en luchtbehandelingskasten of leidingwerk en pompen. Statische materialen zijn relatief makkelijk en fabricaat-onafhankelijk te integreren, terwijl dit bij installatieonderdelen niet altijd het geval is. Dit zorgt er mede voor dat niet duidelijk is op welke manier de technische installaties gecodeerd moeten worden.

Hergebruik gaat makkelijker wanneer installaties losmaakbaar zijn. Dus niet kiezen voor vloerverwarming in beton, maar voor uitneembare convectoren. Liefst van recyclebaar aluminium. Schroeven en niet lijmen. Elektra opbouwbaar toepassen, waardoor die op termijn weer eenvoudig demontabel is. 

De installatieadviseur is een spin in het web als het gaat om een integraal, duurzaam ontwerp voor de gebouwinstallaties te creëren. Als de adviseur deze rol pakt en experts inzet die innovatieve, circulaire oplossingen aandragen, zal ook de technische branche haar bijdrage aan een comfortabel, veilig en energiezuinig gebouw vergroten. Voor nu en de toekomst!