Duurzame schoolgebouwen door inzicht en slim energiebeheer

Het energieverbruik van een schoolgebouw is één van de belangrijkste onderdelen van een duurzame school en bepaalt de CO2-voetafdruk van een gebouw. Helaas zien we regelmatig dat het optimaliseren van energieverbruik bij sommige schoolbesturen nog niet de aandacht krijgt die het behoeft. Optimalisaties in het energieverbruik hebben een direct effect op de hoogte van de energie rekening, maar dragen ook direct bij aan een duurzame school. Een gezond binnenklimaat en duurzaamheid voor schoolgebouwen kunnen prima hand in hand gaan.

Het schoolgebouw, uniek in energieverbruik

Het schoolgebouw is vrij uniek qua gebruik. Iedere schooldag stromen lokalen en gemeenschappelijke ruimtes vol met leerlingen wat een intensieve belasting geeft op de installaties van het gebouw. Deze installaties verbruiken energie en het is belangrijk dat deze doelmatig functioneren. Ze zorgen voor voldoende ventilatie, verlichting, de juiste temperatuur, enzovoorts. Wat het nog dynamischer maakt, zijn de bedrijfstijden van een schoolgebouw. Zo kan de installatie van de aula misschien om 14:00 uur al uit, terwijl de lokalen nog ventilatie tot 16:00 uur nodig hebben. Kortom, dit vraagt om een goed inzicht en de juiste afstelling. Een schoolgebouw is ook een object met de meeste “vakanties”. Zijn er wel docenten op school, maar geen leerlingen, dan kunnen de installaties op een lagere stand worden gezet. Beter is dan nog alleen die ruimten te klimatiseren die gebruikt worden. Op alle overige dagen, zonder docenten, kunnen alle installaties uit. Met zo’n uniek en divers gebouwgebruik is onnodig energieverbruik een punt van aandacht.

Dat er voor de schoolgebouwen in ons land nog ruimte is voor verbetering qua duurzaamheid is bekend. Nederland telt zo’n 8.700 schoolgebouwen in het PO en VO. Om te zien hoe duurzaam deze schoolgebouwen zijn, geeft het energielabel een eerste indicatie. Slechts 8% van de Nederlandse scholen beschikten in 2023 over zo’n energielabel. Verandering binnen schoolgebouwen is zeker nodig als men wil voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. Bij het klimaatakkoord van Parijs hebben alle EU-lidstaten met elkaar afgesproken om ervoor te zorgen dat de EU in 2030 minimaal 55% minder CO2 moet uitstoten. Met als doel om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius. Hoe kunnen scholen bijdragen aan deze CO2 reductie? Hierover zijn de uitgangspunten duidelijk; CO₂-neutraliteit wordt bereikt als alle energie volledig met duurzame bronnen wordt ingevuld. In 2050 is een derde van de huidige energievraag uit CO₂-neutrale bronnen beschikbaar. Er is twee derde energiebesparing nodig door de vastgoedsector om CO₂-neutraliteit te bereiken.

Sturen op werkelijke energieprestaties van een schoolgebouw

Het ontbreken van energie labels voor schoolgebouwen legt ook de verdere problemen bloot van dergelijke labels. De labels gaan uit van theoretisch energiegebruik en het is stukken effectiever om energieverbruik te baseren op het werkelijke gebruik. Dit zette onder andere de Dutch Green Building Council aan om de WEii in het leven te roepen. WEii staat voor Werkelijke Energie intensiteit indicator. Het is een betere en eerlijkere manier om het energiegebruik van utiliteitsgebouwen per jaar uit te drukken in kWh/m². U kan dan ook de energieprestaties van uw pand in relatie tot gelijkwaardige panden binnen de onderwijssector vergelijken. Verder krijgt u een beter beeld van hoe ver uw pand mogelijk verwijderd is van het behalen van de Parijse klimaatdoelstellingen of zelfs een energieneutraal gebouw.

Eindnorm energieverbruik per type schoolgebouw

Kijken we naar de energiebesparingen dan zijn een aantal eindnormen qua energieverbruik per sector opgesteld. Voor onderwijs en schoolgebouwen zijn dit de volgende:

Primair onderwijs: 60 kWh per m2

Voortgezet onderwijs: 60 kWh per m2

Hogescholen en universiteiten: 70 kWh per m2

Door uit te gaan van het werkelijk verbruik en een eindnorm per sector kan iedereen eenvoudig inzicht krijgen waar hij staat en welke ruimte er nog is voor energiebesparing.  De bovenstaande normen zijn een heldere stip aan de horizon om naar te streven. Maar om energie te kunnen besparen, is het cruciaal om te weten waar en waarom de meeste energie wordt verbruikt. Bij complexe schoolgebouwen kan het lastig zijn om de juiste inzichten te verzamelen. Door te starten met het monitoren van het energieverbruik (met bijvoorbeeld een EMS systeem) krijgt u goed inzicht wanneer energieverbruik plaatsvindt en hoeveel. Als u ook het onderhoudsbedrijf toegang geeft tot de data (leesfunctie) dan kunnen zij direct zien of installaties op de juiste tijden draaien en of er aanpassingen gewenst zijn. Zorg ook als school dat ieder jaar alle vakanties en vrije dagen worden geprogrammeerd in het systeem. Juist scholen met verwarming, koeling en ventilatie gebruiken standaard al meer energie dan scholen met alleen verwarming, dat is logisch, maar dat betekent ook dat onjuiste instellingen kunnen resulteren in een bovenmatig energieverbruik.

De belangrijkste onderdelen van een goed binnenklimaat van een schoolgebouw

Inzicht in het energieverbruik in een schoolgebouw kan helpen om te zien hoe en waar het energieverbruik kan worden verminderd. Gemiddeld kan 5-20% bespaard worden door beter energiebeheer. En dit kan op meerdere onderdelen: verlichting, ventilatie, temperatuur – verwarming/koeling.

De DIA Groep heeft met haar team van ingenieurs diverse schoolgebouw projecten voor opdrachtgevers begeleid, waarbij een onafhankelijk, duurzaam advies op het gebied van installaties- exploitatie en brandveiligheid geborgd moest zijn. Slimme installatie- en bouwkundig ingenieurs die waarde toevoegen.