Houtbouw en Technische Installaties

Het mag inmiddels bekend zijn: in 2050 moet Nederland klimaatneutraal en circulair zijn. Voor 2030 ligt er een doelstelling voor 55% CO2-reductie en 50% minder gebruik van grondstoffen. Houtbouw is klimaatvriendelijk. Zo heeft hout een lagere CO2– en stikstofuitstoot dan bouwen met bijvoorbeeld beton, cement, staal, steen en kalkzandsteen. In hout is namelijk CO2 opgeslagen. Hout is ook een biobased, hergroeibaar materiaal. Houtbouwsystemen kunnen verder demontabel, circulair en herbruikbaar zijn. Dat draagt bij aan verlaging van het gebruik van fossiele grondstoffen en aan de circulaire bouweconomie. Hout is verder volop beschikbaar, mits het afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. De keuze voor hout als bouwproduct is dan ook één van de belangrijkste succesfactoren voor het realiseren van gebouwen met een lage milieuprestatie.

Voordelen van houtbouw

Minder energie- en CO2-uitstoot. Van houtoogst tot aan realisatie van een gebouw is de benodigde energie- en CO2-uitstoot lager dan bij zware bouwmethoden.

Minder stikstof. Door het geringe gewicht kunnen er meerdere elementen op één vrachtwagen en is minder zwaar materieel nodig.

Toekomstbestendig. Houtbouwsystemen zijn eenvoudig aanpasbaar. Handig als de behoefte aan gebouwen en woningen wijzigt.

Circulair/los maakbaar. Bij juiste detaillering zijn elementen demontabel en herbruikbaar. Is hergebruik niet mogelijk, dan kun je recyclen of cascaderen (benutten voor andere doeleinden).

Uitstraling. Zichtbare houten gevel- en dakafwerking geeft een fraaie, natuurlijke uitstraling. Maar bij een houten draagconstructie zijn ook andere materialen mogelijk.

Binnen afwerking. Bij CLT (kruislaaghout) is een binnen afwerking niet altijd nodig (hout in het zicht). Dit is fraai en kan besparen op materiaalkosten.

Lichte bouwmethode. Het houten casco weegt ongeveer één/vijfde van een steenachtig casco. Hierdoor kan een betonnen fundering slanker worden gedimensioneerd (minder materiaalgebruik) of een bestaande fundering mogelijk worden hergebruikt. Door geringe gewicht ook ideaal voor optoppen.

Flexibel ontwerp. Er is een grote mate van ontwerpvrijheid, dankzij de flexibele bouwmethodiek en het productieproces van de elementen.

Verblijfscomfort. Het is een lichte bouwmethode, waardoor in de zomer de binnentemperatuur sneller kan stijgen. In de avond is een lichte woning echter ook weer sneller af te koelen. Bij toepassing van biobased isolatiematerialen is de opwarming overdag minder en meer vertraagd (faseverschuiving).

Weinig bouwvocht. Houtbouwsystemen zijn droge en schone bouwmethoden. Na montage van alle elementen op de bouwplaats kan direct gestart worden met de binnen afbouw.

Aardbevingsbestendig. Houtbouwsystemen zijn schokbestendig en in aardbevingsgebieden toepasbaar.

Herbruikbaar afval. Afval van materiaal door zaagwerkzaamheden en dergelijke, is op een productielocatie goed te scheiden (hoogwaardig herbruikbaar). Op de bouwplaats is er weinig afval.

Leidingen. Leidingen kunnen onzichtbaar worden geïntegreerd in de HSB-elementen.

Brandveiligheid

Bij houtbouw zijn er altijd vragen over de brandveiligheid. Het is een misverstand dat hout brandgevaarlijker is dan beton of staal. Hoewel hout een brandbaarder materiaal is, brandt het ook meer gecontroleerd, waardoor het bezwijkmoment beter in te schatten is. Hout brandt met 0,7mm per minuut in. Daarnaast zorgt de koollaag die bij brand ontstaat ervoor dat zuurstof moeilijker bij de volgende laag hout kan komen. De houtskool aan de buitenkant zorgt dus voor een natuurlijke brandwerend laag. CLT is een relatief nieuw houtproduct, bestaande uit houten planken en lijmlagen. Wereldwijd zijn er onderzoeken gaande naar hoe deze samenstelling van hout en lijm reageert op brand, waardoor er momenteel veel nieuwe inzichten worden opgedaan. Om deze reden wordt vroegtijdige samenwerking met een brandveiligheidsadviseur en lokale brandweerautoriteiten sterk aanbevolen.

HSB- en CLT-bouwsystemen voldoen echter aan alle eisen op het gebied van brandveiligheid. Bij HSB wordt de brandveiligheid verhoogd door de combinatie van het houten frame, isolatie en één of meerdere (gips)platen. Er zijn diverse varianten gipsbeplatingen met ieder hun specifieke kenmerken op het gebied van brandveiligheid. Bij CLT gebeurt dit door het toevoegen van (gips)platen aan de binnenzijde van de constructie. Blijft CLT in het zicht, dan wordt de brandwerendheid gerealiseerd door over dimensionering van het hout. Doorvoeringen voor installaties en sparingen in brandwerende wanden moeten brandwerend worden uitgevoerd, maar dat is ook zo bij kalkzandsteen en beton. Een veelbesproken onderwerp bij CLT is het delamineren bij brand. Er zijn meerdere type lijmen. Bij het ene type lijm tussen de lamellen bladdert de verkoolde laag af, waardoor de volgende laag van het kruislaaghout wordt blootgesteld aan de brand. Bij het andere type lijm zal de koollaag de rest van het hout beschermen en blijft de inbrandsnelheid gelijk aan de inbrandsnelheid van het hout zelf. Er is verder veel aandacht besteed en onderzoek gedaan naar de brandveiligheid van (houten) gevelbekledingen. Vooral bij hoogbouw wordt de regelgeving (Bbl) aangescherpt. De gevelbekleding zal hieraan moeten gaan voldoen. Bij houten gevelbekleding kan dit door het borgen van Euro-brandklasse D voor de complete gevelopbouw (End-use-condition) of door gebruikmaking van een brandvertragende behandeling (Euro-brandklasse B). In sommige gevallen wordt Eurobrandklasse C geëist.

Energie en thermische isolatie

Houtbouwprojecten kunnen prima aan de BENG-eisen voldoen. Er zijn zelfs nul-op-de-meter woningen (NOM) en passiefhuizen te realiseren. Bij HSB wordt de isolatie aangebracht tussen de houten balken (stijlen, regels, sporen en vloerbalken). Bij iedere houten balk wordt de isolatielijn onderbroken, maar gunstige bijkomstigheid is dat hout in vergelijking met andere constructiematerialen relatief goed isoleert. Biobased isolatiematerialen zijn in opkomst. Bij zowel HSB als CLT kan gekozen worden voor bijvoorbeeld vlasplaten, houtvezelplaten of cellulose (ingeblazen). Standaard wordt geïsoleerd met glaswol. Bij gebruik van biobased isolatiematerialen kan er bovendien worden geprofiteerd van het feit dat deze materialen in de zomer overdag warmte bufferen en in de nacht afgeven. Er treedt een zogenaamde faseverschuiving op. Dit vermindert (de kans op) oververhitting in een ruimte.

Gezonde leefomgeving

Verblijven, wonen of werken in een houtbouw gebouw is gezond. Er is geen sprake van vocht, schimmel, emissiegassen en radonstraling, die slecht zijn voor onze gezondheid. Hout is natuur- en mensvriendelijk, niet-toxisch en uitstekend isolerend. De prettige beleving wordt versterkt als hout in het zicht blijft. In plaatmaterialen als OSB, triplex, spaanplaat en CLT zit lijm, maar deze zijn tegenwoordig formaldehydevrij verkrijgbaar. Ook lijmloos CLT voor wanden heeft inmiddels zijn intrede gedaan; hierbij wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van houten deuvels.

Installaties

Bij de keuze van het installatieconcept gaat het erom dat het passend is bij (lichte) houtbouwsystemen. Denk hierbij aan de optie van een kleinere vermogensbehoefte, korte reactietijd en lage temperatuurverwarming. Bij leidingen kan gekozen worden voor inbouw of opbouw. HSB leent zich uitstekend om de leidingen weg te werken tussen de houten regels, stijlen of sporen. Installaties kunnen opgedeeld worden in: elektra, warmte-opwekking en -afgifte en ventilatie.

Voor de wartme-opwekking worden drie principes het meest gebruik: luchtwarmtepomp, bodemwarmtepomp en stadsverwarming. Alle drie kunnen in combinatie met CLT toegepast worden. Een luchtwarmtepomp is goedkoper in aanleg dan een bodemwarmtepomp, maar is minder efficiënt. Daardoor moeten er meer zonnepanelen worden toegepast, de levensduur is korter en een luchtwarmtepomp maakt meer geluid. Zeker bij appartementengebouwen is een groot aantal zonnepanelen soms een uitdaging. Daarom lijkt een bodemwarmtepomp het meest geschikt om toe te passe. Voor de keuze van ventilatie is de keuze mechanische toe- en afvoer of natuurlijke toevoer met mechanische afvoer. De een is niet meer geschikt voor CLT dan de andere. Dit is dus opdracht-specifiek. Hout is minder goed geluidwerend dan beton, daarom moet er rekening gehouden worden met eventuele geluidsoverlast van de installaties. De opstelling van installaties, zoals een lucht-water warmtepomp, die geluid produceren, zijn een aandachtspunt. Samenwerking met een installatie adviseur is vanaf het begin van het ontwerpproces vereist. Idealiter wordt een CLT-project daarom aangepakt als een “shared BIM model”.

De DIA Groep en haar team van ingenieurs zijn experts op het gebied van installatie-, exploitatie- en brandveiligheid advies. Zij gaan graag het gesprek aan met opdrachtgevers om duurzame, onafhankelijke oplossingen te bedenken bij renovatie- en nieuwbouw projecten.